راهنمای انتخاب روغن موتور مناسب لاماری ایما

مشخصات فنی

خودروی لاماری ایما، که تحت عنوان Forthing T5 EVO توسط شرکت دانگ فنگ (DFM) چین طراحی و تولید شده است ¹، یک کراس‌اوور مدرن محسوب می‌شود که از نظر فنی بر قوای محرکه پیشرفته‌ای متکی است. معماری این خودرو شامل یک پیشرانه توربوشارژ تزریق مستقیم (GDI) و یک گیربکس اتوماتیک دوکلاچه تر (WDCT) است.² ترکیب این فناوری‌های مدرن، اگرچه عملکرد و راندمان بالایی (۱۹۵ اسب بخار و ۲۸۵ نیوتن‌متر گشتاور) را فراهم می‌آورد ²، اما الزامات بسیار دقیقی را برای تریبولوژی (علم اصطکاک، سایش و روانکاری) و نگهداری سیالات مصرفی تحمیل می‌کند.

درک دقیق این الزامات از این رو ضروری است که سیالات روانکار در خودروهای نسل جدید فراتر از یک عامل ساده روانکاری عمل می‌کنند؛ آن‌ها وظایف مهمی چون مدیریت حرارت، کنترل اصطکاک (به‌خصوص در DCT) و پشتیبانی از سیستم‌های کنترل آلایندگی (مانند فیلتر ذرات بنزینی یا GPF) را بر عهده دارند. انحراف از مشخصات فنی اعلام‌شده توسط سازنده نه تنها می‌تواند منجر به کاهش عملکرد و افزایش استهلاک قطعات حساس و پرهزینه شود، بلکه ممکن است موجب ابطال گارانتی ۳۶ ماهه یا ۶۰ هزار کیلومتری خودرو گردد.⁵ بنابراین، نگهداری مبتنی بر استانداردها، اساس حفظ سلامت فنی و اقتصادی لاماری ایما است.

روغن موتور

پیشرانه ۱.۵ لیتری توربوشارژ GDI (کد 4A95TD) لاماری ایما به دلیل عملکرد در دمای بالا و تزریق مستقیم سوخت، نیاز به روغنی دارد که بتواند در برابر تنش‌های حرارتی، پایداری اکسیداسیون و تشکیل رسوب مقاومت بالایی داشته باشد. مشخصات فنی این خودرو به طور صریح، نیازمندی‌های کیفی و ویسکوزیته را تعیین کرده است.⁴

تعیین گرید ویسکوزیته ایده‌آل (SAE Grade): تحلیل عملکرد 5W-30

گرید ویسکوزیته تعیین‌شده توسط سازنده برای روغن موتور لاماری ایما، SAE 5W-30 است.⁴ این گرید چندمنظوره برای عملکرد بهینه در طیف گسترده‌ای از دماهای محیطی انتخاب شده است.

تحلیل فنی گرید 5W-30 اهمیت حیاتی برای قطعات توربوشارژر و سیستم GDI دارد. عدد “5W” نشان‌دهنده ویسکوزیته پایین روغن در دمای سرد است. این ویژگی تضمین می‌کند که در لحظه استارت زدن، به‌ویژه در فصول سرد، روغن به سرعت در تمام کانال‌ها و مدارات حساس موتور به جریان افتاده و مهم‌تر از همه، در کسری از ثانیه به محور توربوشارژر برسد تا از سایش لحظه‌ای اولیه جلوگیری کند. توربوشارژرها که با سرعت بسیار بالا و دمای فوق‌العاده زیاد کار می‌کنند، نیازمند روانکاری فوری هستند.

در مقابل، عدد “30” پایداری حرارتی روغن در دمای عملیاتی بالا را مشخص می‌کند. موتورهای توربوشارژر حرارت زیادی تولید می‌کنند و روغن موتور باید بتواند در این دما، ضخامت لایه روانکار (Film Thickness) و ویسکوزیته بالا در نرخ برش بالا (HTHS Viscosity) خود را حفظ کند.⁶ ویسکوزیته مناسب در دمای بالا، از تماس فلز به فلز در یاتاقان‌های موتور و توربوشارژر جلوگیری می‌کند. در حالی که در مناطق بسیار گرمسیری ممکن است روغن‌هایی با گرید بالاتر مانند 10W-40 نیز مطرح شوند، اما 5W-30 یک تعادل ایده‌آل برای مصرف سوخت، راندمان توربو و حفاظت کلی در اکثر اقلیم‌ها فراهم می‌آورد.⁷

لزوم استاندارد API SP و ویژگی Low Ash (LA): راهکار مقابله با LSPI و حفظ GPF

مشخصات فنی رسمی بر دو استاندارد حیاتی برای روغن موتور لاماری ایما تأکید کرده‌اند: سطح کیفیت API SP و ویژگی Low Ash (LA).⁴ عدم رعایت این دو مشخصه می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر شود.

نقش API SP در کنترل پدیده LSPI

موتورهای بنزینی تزریق مستقیم توربوشارژ (TGDI/GDI) به دلیل طراحی خاص خود، مستعد پدیده‌ای مخرب به نام احتراق پیش از موعد در سرعت پایین (LSPI – Low-Speed Pre-Ignition) هستند. این پدیده باعث انفجارهای شدید و غیرقابل کنترل در سیلندر شده که می‌تواند پیستون‌ها، رینگ‌ها و شاتون‌ها را دچار شکستگی کند. استاندارد API SP که جدیدترین سطح کیفیت API برای خودروهای بنزینی است، به طور خاص برای جلوگیری از LSPI فرموله شده است.⁸ این روغن‌ها با کاهش مواد افزودنی حاوی کلسیم و افزایش مواد شوینده اختصاصی، خطر احتراق زودرس را در دماها و فشارهای بالا به حداقل می‌رسانند. استفاده از روغن‌هایی با سطوح کیفی قدیمی‌تر مانند SN یا SM برای موتور لاماری ایما به هیچ وجه توصیه نمی‌شود، زیرا فاقد تست‌ها و افزودنی‌های لازم برای مقابله با LSPI هستند.

اهمیت ویژگی Low Ash در حفاظت از GPF

ویژگی Low Ash (خاکستر سولفاته پایین) به طور مستقیم به سازگاری روغن با سیستم کنترل آلایندگی پیشرفته لاماری ایما اشاره دارد.⁴ این خودرو مجهز به فیلتر ذرات بنزینی (GPF) است. خاکستر سولفاته محصول جانبی ناشی از سوختن روغن موتور در محفظه احتراق است که وارد سیستم اگزوز می‌شود.¹ در فیلتر GPF، این خاکستر انباشته شده و به دلیل ماهیت غیرقابل بازیافت، به مرور زمان باعث مسدود شدن فیلتر و کاهش شدید راندمان سیستم تصفیه آلایندگی می‌شود. روغن‌های Low Ash با حداقل رساندن این رسوبات، عمر GPF را طولانی‌تر و عملکرد زیست‌محیطی خودرو را حفظ می‌کنند. عدم استفاده از روغن Low Ash، به معنای تحمیل هزینه‌های بسیار سنگین برای تعویض یا سرویس فیلتر GPF در آینده است.

ظرفیت کارتل و فاصله‌ی زمانی تعویض در خودروهای توربو GDI

ظرفیت روغن: حجم روغن موتور مورد نیاز برای لاماری ایما، در حالتی که فیلتر روغن نیز تعویض می‌شود، دقیقاً ۴.۰ لیتر است.⁴ همواره توصیه می‌شود در هر سرویس دوره‌ای، فیلتر روغن نیز تعویض گردد.¹⁰ سنجش دقیق سطح روغن، به خصوص در موتورهای توربو، حیاتی است؛ سطح پایین می‌تواند منجر به روانکاری نامناسب توربو و آسیب دیدن آن شود.¹

فاصله تعویض: با توجه به عملکرد تحت استرس موتورهای توربو GDI در شرایط عملیاتی ایران (ترافیک، گرد و غبار، کیفیت سوخت متغیر)، روغن موتور به سرعت خواص خود را از دست می‌دهد. در حالی که روغن‌های سنتتیک ممکن است توانایی رسیدن به ۱۰,۰۰۰ کیلومتر را داشته باشند ¹⁰، اما متخصصان برای حفظ حداکثری کیفیت و محافظت از توربوشارژر و پیشگیری از LSPI، تعویض روغن را در فواصل ۵,۰۰۰ تا ۷,۰۰۰ کیلومتر یا حداکثر هر شش ماه یکبار توصیه می‌کنند.¹¹ رعایت این بازه کوتاه‌تر، سرمایه‌گذاری برای طول عمر قطعات اصلی پیشرانه است.

روغن گیربکس

گیربکس ۷ سرعته اتوماتیک دوکلاچه تر لاماری ایما (7WDCT) نقشی محوری در عملکرد و شتاب‌گیری خودرو دارد.² این سیستم به دلیل پیچیدگی عملکرد خود، به یک سیال روانکار بسیار تخصصی نیاز دارد. در DCTهای تر، سیال گیربکس سه وظیفه اصلی را همزمان بر عهده دارد: روانکاری چرخ‌دنده‌ها، عملکرد هیدرولیکی برای تعویض دنده، و مهم‌تر از همه، مدیریت اصطکاک و دفع حرارت کلاچ‌های تر.

مکانیسم عملکرد و لزوم تطابق با مشخصه OEM (FFL7-A)

دقت در انتخاب سیال گیربکس در سیستم‌های DCT تر از هر نوع روانکار دیگری بالاتر است. در این گیربکس‌ها، کلاچ‌ها درون سیال غوطه‌ور هستند و ضریب اصطکاک سیال به طور مستقیم بر کیفیت و سرعت تعویض دنده تأثیر می‌گذارد. اگر سیال دارای اصطکاک بسیار کم باشد، کلاچ می‌لغزد و حرارت بیش از حد تولید می‌شود؛ اگر اصطکاک بسیار بالا باشد، تعویض دنده سخت و ضربه‌ای خواهد بود. این تعادل ظریف، نیازمند فرمولاسیون‌های شیمیایی بسیار دقیقی است که توسط سازنده اصلی گیربکس (OEM) تعریف می‌شود.

مشخصه رسمی سیال گیربکس لاماری ایما به صراحت FUCHS – Pentosin FFL7-A یا معادل آن را الزامی دانسته است.⁴ FFL7-A یک استاندارد عملکردی تخصصی برای گیربکس‌های دوکلاچه نسل جدید است. تلاش برای جایگزینی این سیال با روغن‌های دنده معمولی، یا حتی سیالات عمومی‌تر DCT، می‌تواند به دلیل ناسازگاری در افزودنی‌های کنترل اصطکاک (Friction Modifiers)، منجر به خرابی مکانیکی، سایش زودهنگام کلاچ‌ها و در نهایت، ناکارآمدی و خرابی کامل گیربکس شود. بنابراین، تنها سیالاتی باید استفاده شوند که به طور قطع استاندارد FFL7-A را برآورده سازند.

حجم دقیق سیال و برنامه‌ی تعویض برای حفظ عملکرد DCT

ظرفیت سیال: حجم سیال گیربکس مورد نیاز برای سرویس کامل (شامل تخلیه سیال کهنه و پر کردن مجدد) ۴.۲۵ لیتر است.⁴ رعایت دقیق این حجم برای اطمینان از خنک‌کاری صحیح کلاچ‌ها و عملکرد مطلوب سیستم هیدرولیک درون گیربکس ضروری است.

فاصله تعویض: سیال DCT تر به دلیل قرارگیری تحت تنش‌های مکانیکی و حرارتی ناشی از عملکرد کلاچ‌ها، به مرور زمان دچار تخریب برشی و اشباع از ذرات سایش کلاچ می‌شود. این ذرات و تخریب شیمیایی می‌تواند عملکرد سنسورها و شیرهای برقی (Solenoids) گیربکس را مختل کند. بر اساس رویه‌های استاندارد صنعت برای گیربکس‌های WDCT، اگرچه سازنده بازه دقیق را در داده‌های موجود اعلام نکرده است، اما توصیه فنی بر تعویض سیال در فواصل ۴۰,۰۰۰ تا ۶۰,۰۰۰ کیلومتر است تا از تجمع آلودگی و از بین رفتن خواص اصطکاکی حیاتی سیال جلوگیری شود.

مایع ترمز و ضدیخ

علاوه بر روانکارها، دو سیال حیاتی دیگر در لاماری ایما نقش دارند: روغن ترمز که مستقیماً بر ایمنی سرنشینان تأثیر می‌گذارد و مایع خنک‌کننده که وظیفه مدیریت حرارت موتور توربوشارژ را بر عهده دارد.

استاندارد DOT4 برای روغن ترمز و لزوم تعویض مبتنی بر زمان

سیستم ترمز لاماری ایما از نوع هیدرولیک با ساختار دو کاناله X است.⁴ سیال مورد نیاز برای این سیستم، با استاندارد کیفی DOT4 تعیین شده است.⁴

دلایل انتخاب DOT4: استاندارد DOT4 (پایه گلیکول) دارای نقطه جوش خشک بالاتر (حداقل ۲۳۰ درجه سانتی‌گراد) نسبت به DOT3 است. این پایداری حرارتی برای خودروهای مدرن که ترمزگیری‌های شدید و مکرر را تجربه می‌کنند، ضروری است. حفظ نقطه جوش بالا، مانع از تبدیل شدن سیال به بخار (پدیده Vapor Lock) شده که در صورت وقوع، منجر به از دست رفتن ناگهانی عملکرد ترمز می‌شود.

ظرفیت و حساسیت به رطوبت: حجم مورد نیاز روغن ترمز برای این سیستم بین ۰.۶ تا ۰.۸ لیتر است.⁴ نکته مهم در نگهداری DOT4، خاصیت شدیداً رطوبت‌گیر (Hygroscopic) آن است. روغن ترمز رطوبت را از طریق شلنگ‌ها و منافذ ریز سیستم جذب می‌کند. رطوبت، نقطه جوش روغن ترمز را به شدت کاهش داده و خواص ضد خوردگی آن را مختل می‌کند. بنابراین، بازه تعویض روغن ترمز بر خلاف سایر سیالات، نه بر اساس کیلومتراژ بلکه بر اساس زمان است؛ توصیه فنی بر تعویض کامل روغن ترمز هر ۱ تا ۲ سال یکبار است، صرف نظر از میزان کارکرد خودرو.

روغن هیدرولیک

بسیاری از خودروهای سنتی به روغن هیدرولیک فرمان (PSF) نیاز دارند. با این حال، لاماری ایما مجهز به سیستم فرمان برقی (Electric Power Steering – EPS) است.⁴ این سیستم نیروی کمکی لازم برای چرخش فرمان را از طریق موتور الکتریکی تأمین می‌کند و کاملاً فاقد پمپ هیدرولیک، شلنگ‌ها و سیال هیدرولیک است. بنابراین، در سرویس‌های دوره‌ای لاماری ایما، هیچ نیازی به بررسی، تعویض یا شارژ روغن هیدرولیک فرمان وجود ندارد.

مایع خنک‌کننده: فناوری OAT و حفاظت درازمدت

مایع خنک‌کننده وظیفه حیاتی دفع حرارت شدید موتور توربو را بر عهده دارد. مشخصه فنی لاماری ایما استفاده از مایع خنک‌کننده با تکنولوژی OAT (Organic Acid Technology) را الزامی کرده است.⁴

مزایای OAT: ضدیخ‌های OAT، که به عنوان ضدیخ‌های طولانی‌مدت (Long-Life Coolant) شناخته می‌شوند، از افزودنی‌های اسید آلی برای حفاظت از قطعات استفاده می‌کنند. این تکنولوژی به ویژه برای حفاظت از قطعات آلومینیومی موتورهای مدرن و رادیاتور در برابر خوردگی حفره‌ای و زنگ‌زدگی ایده‌آل است.¹⁴ بر خلاف ضدیخ‌های قدیمی (IAT) که تمام سطوح داخلی را با یک لایه ضخیم می‌پوشانند، OAT تنها در نواحی در معرض خطر خوردگی فعال شده و لایه‌ای محافظ ایجاد می‌کند، که این امر به طول عمر بسیار بیشتر سیال می‌انجامد.

حجم و غلظت: ظرفیت کامل سیستم خنک‌کننده لاماری ایما (بدون احتساب مخزن انبساط) ۸.۵ لیتر است.⁴ برای دستیابی به حداکثر کارایی (هم نقطه انجماد پایین و هم نقطه جوش بالا و خواص ضد خوردگی)، بهترین غلظت، ترکیب ۵۰/۵۰ از ضدیخ خالص (پایه اتیلن گلیکول) و آب مقطر است. به دلیل ماهیت شیمیایی OAT، اختلاط این سیال با سایر انواع ضدیخ‌ها (مانند HOAT یا IAT) اکیداً ممنوع است و می‌تواند باعث تشکیل ژل و رسوب در سیستم شود.

فواصل تعویض OAT: به دلیل پایداری بالای افزودنی‌های OAT، فواصل تعویض این مایع بسیار طولانی است و معمولاً بین ۳ تا ۵ سال توصیه می‌شود.

گریس‌

گریس‌ها روانکارهای نیمه‌جامد و ضروری برای قطعات متحرک شاسی و اتصالات هستند که در معرض دید قرار دارند و امکان روانکاری با روغن مایع برای آن‌ها وجود ندارد.¹⁵ لاماری ایما دارای سیستم تعلیق مک‌فرسون در جلو و مولتی‌لینک در عقب است.⁴ روانکاری صحیح این نقاط عمر مفید قطعات تعلیق، سیبک‌ها و بلبرینگ‌ها را تضمین می‌کند.

الزامات فنی گریس‌های مورد نیاز در صنعت خودرو

گریس‌ها از ترکیب روغن پایه (معدنی یا سنتتیک)، ضخیم‌کننده و افزودنی‌ها تشکیل می‌شوند. ضخیم‌کننده قوام گریس را تعیین می‌کند.

پایه لیتیوم و افزودنی‌های EP: گریس‌های پایه لیتیوم کمپلکس (Lithium Complex) رایج‌ترین و مناسب‌ترین نوع برای کاربردهای عمومی و بلبرینگ خودرو هستند.¹⁶ این گریس‌ها مقاومت عالی در برابر آب، پایداری مکانیکی مناسب در برابر تنش‌های برشی و محدوده دمایی کارکرد وسیعی دارند. برای نقاطی که تحت بارهای ضربه‌ای یا فشار شدید قرار می‌گیرند (مانند مفاصل فرمان و سیبک‌ها)، استفاده از افزودنی‌های فشار شدید (EP – Extreme Pressure) در گریس ضروری است.¹⁷

گرید قوام (NLGI): گرید قوام گریس با شاخص NLGI (National Lubricating Grease Institute) مشخص می‌شود.¹⁸ برای اکثر کاربردهای شاسی و بلبرینگ، گرید استاندارد NLGI 2 توصیه می‌شود. این گرید، یک قوام نیمه‌جامد را ارائه می‌دهد که به خوبی در نقاط گریس‌خور می‌ماند و در عین حال قابلیت پمپ شدن با دستگاه پمپ گریس را دارد.¹⁵

نقاط حیاتی گریس‌کاری در سیستم تعلیق

اگرچه در خودروهای مدرن، بسیاری از قطعات تعلیق با گریس مادام‌العمر آب‌بندی می‌شوند، اما نقاط زیر نیازمند بازرسی و در صورت وجود گریس‌خور یا باز شدن قطعه، نیازمند سرویس هستند:

1. بلبرینگ چرخ‌ها: بلبرینگ‌های چرخ، به ویژه در محور جلو که نیروی محرکه را منتقل می‌کند و تحت حرارت شدید ناشی از ترمز قرار دارد، باید با گریس‌های پایه لیتیوم EP و دارای نقطه قطره‌ای شدن بالا (گریس نسوز) روانکاری شوند.¹⁵ این امر برای حفظ ساختار گریس در دماهای عملیاتی بالا حیاتی است.
2. مفاصل سیبک و قرقری‌های فرمان: در صورت وجود گریس‌خور در این نقاط مفصلی، تزریق منظم گریس (NLGI 2 EP) با استفاده از پمپ گریس ضروری است تا از سایش و نویز ناشی از حرکت مداوم جلوگیری شود.¹⁵
3. لولاهای درب و تجهیزات کمکی: لولاهای بدنه، مکانیسم قفل‌ها، و ریل‌های صندلی نیز با گریس‌های لیتیوم سبک‌تر (مانند اسپری گریس لیتیوم سفید) روانکاری می‌شوند تا حرکت نرم داشته و از خوردگی فلز جلوگیری شود.¹⁶

حفظ سلامت گریس و جلوگیری از خشک شدن یا شسته شدن آن، بخش مهمی از نگهداری پیشگیرانه در این خودرو است.

جمع بندی

به منظور جمع‌بندی دقیق مشخصات فنی و تسهیل در فرآیند سرویس و نگهداری، جداول زیر الزامات کلی سیالات مصرفی لاماری ایما را ارائه می‌دهند.

جدول الزامات کیفی روغن موتور برای موتورهای توربو GDI

این جدول به طور خاص بر استانداردهای کیفی لازم برای حفاظت از پیشرانه حساس لاماری ایما تمرکز دارد.

جدول خلاصه مشخصات فنی سیالات ضروری لاماری ایما

این جدول، اطلاعات جامعی از استانداردها، ظرفیت و فواصل تعویض پیشنهادی را برای سرویس کامل لاماری ایما ارائه می‌دهد.

توصیه‌های نهایی برای نگهداری بهینه و حفظ گارانتی

خودروی لاماری ایما با توجه به بهره‌گیری از پیشرانه توربو GDI و گیربکس DCT تر، یک محصول مدرن با الزامات نگهداری تخصصی است. حساسیت عملکردی این سیستم‌ها به قدری بالاست که کوچک‌ترین سهل‌انگاری در کیفیت یا مشخصات سیال مصرفی، می‌تواند منجر به کاهش عمر مفید قطعات و ایجاد هزینه‌های تعمیرات سنگین شود.

نگهداری صحیح باید بر سه محور اصلی متمرکز باشد:

1. دقت شیمیایی: انتخاب روغن موتور API SP Low Ash برای مقابله با LSPI و محافظت از GPF، و تأمین سیال گیربکس DCT با مشخصه OEM (FFL7-A) برای حفظ ضریب اصطکاک کلاچ‌ها، غیرقابل چشم‌پوشی است.
2. مدیریت حرارتی: استفاده از مایع خنک‌کننده OAT برای حفاظت درازمدت از آلومینیوم و تعویض به‌موقع روغن ترمز DOT4 بر اساس زمان (نه کیلومتراژ) برای جلوگیری از کاهش نقطه جوش و حفظ ایمنی.
3. فواصل زمانی صحیح: با توجه به تنش حرارتی بالا در موتورهای توربو، کوتاه کردن فواصل تعویض روغن موتور به ۵,۰۰۰ تا ۷,۰۰۰ کیلومتر، یک رویه پیشگیرانه و منطقی برای شرایط سخت عملیاتی است.

پیروی دقیق از این الزامات و رجوع به دفترچه راهنمای رسمی خودرو (Lamari Eama Manual Book) ¹ تنها راه تضمین عملکرد پایدار قوای محرکه و حفظ پوشش گارانتی خودرو است. کیفیت و اصالت سیالات، ستون فقرات نگهداری فنی لاماری ایما محسوب می‌شود.

خوانندگان محترم، از آنجایی که حفظ مشخصات فنی و استانداردهای تعیین شده (API SP Low Ash، DCT FFL7-A، و DOT4) برای سلامت فنی لاماری ایما حیاتی است و هیچ‌گونه جایگزینی برای کیفیت وجود ندارد، توصیه می‌شود همواره سیالات مصرفی مورد نیاز خودروی خود را از مراجع معتبر تهیه نمایید. برای اطمینان از اصالت کالا و انطباق کامل با دفترچه راهنما، به شما پیشنهاد می‌کنیم برای خرید مطمئن سیالات استاندارد از فروشگاه سیال پیشرو ایرانیان استفاده بکنند.

محصولات ما را برای لاماری ایما ببینید.