راهنمای جامع انتخاب روغن موتور و روغن گیربکس برای خودروهای دنا: عملکرد بهینه در شرایط رانندگی ایران

مقدمه: قلب تپنده دنا و اهمیت انتخاب صحیح روانکار

خودروهای خانواده دنا، با تکیه بر موتور ملی EF7، جایگاه ویژه‌ای در بازار خودروی ایران پیدا کرده‌اند. این خانواده شامل مدل‌های مختلفی از جمله دنا معمولی، دنا پلاس، و دنا پلاس توربوشارژ اتوماتیک و دستی است که هر کدام ویژگی‌های فنی منحصربه‌فردی دارند. همان‌طور که قلب سالم برای بدن انسان حیاتی است، انتخاب روغن موتور و روغن گیربکس مناسب نیز برای حفظ سلامت و عملکرد بهینه این خودروها ضروری است. روغن‌های خودرو نه تنها وظیفه روانکاری را بر عهده دارند، بلکه به‌عنوان یک سیال حیاتی، نقش‌های چندگانه‌ای مانند خنک‌کنندگی، پاک‌کنندگی، محافظت در برابر خوردگی و حتی آب‌بندی قطعات موتور را ایفا می‌کنند.
این راهنمای جامع، فراتر از اطلاعات اولیه دفترچه راهنما، با تمرکز بر شرایط واقعی رانندگی در ایران، به شما کمک می‌کند تا با زبانی ساده، اما با دقت و جزئیات فنی، بهترین انتخاب را برای خودروی دنای خود داشته باشید. در شرایط آب و هوایی متنوع، ترافیک سنگین شهری و کیفیت سوخت موجود، اتکا به دانش تخصصی برای نگهداری از خودروی شما یک ضرورت است.

فصل اول: الفبای دنیای سیالات خودرو

پیش از ورود به توصیه‌های تخصصی برای خانواده دنا، لازم است با مفاهیم کلیدی روی بسته‌بندی روغن‌ها آشنا شویم. درک این استانداردها، شما را قادر می‌سازد تا انتخابی آگاهانه و مستقل از هرگونه برند خاص داشته باشید.

۱.۱. استاندارد API: سطح کیفیت و عملکرد روغن

استاندارد API (انجمن نفت آمریکا) نشان‌دهنده سطح کیفی و عملکرد روغن موتور است. این استاندارد با یک کد دوحرفی نمایش داده می‌شود که حرف اول آن نوع سوخت را مشخص می‌کند (S برای موتورهای بنزینی و C برای موتورهای دیزلی). برای خودروهای بنزینی، حرف دوم نشان‌دهنده کیفیت روغن است؛ هرچه این حرف در الفبای انگلیسی جلوتر باشد، کیفیت روغن بالاتر بوده و محافظت بیشتری از موتور به عمل می‌آورد.
به عنوان مثال، روغن با سطح کیفی SN، عملکردی بهتر از روغن SM دارد. این سیر تکاملی از سطوح اولیه مانند SG و SF آغاز شده و به جدیدترین استانداردها یعنی API SN Plus و API SP می‌رسد. روغن‌های با استانداردهای قدیمی‌تر، به دلیل عدم توانایی در محافظت کافی از موتورهای مدرن در برابر سایش و رسوب، دیگر برای خودروهای امروزی توصیه نمی‌شوند.

۱.۲. استاندارد SAE: ویسکوزیته یا گرانروی

استاندارد SAE (انجمن مهندسان خودرو) که با اعدادی مانند 10W-40 شناخته می‌شود، میزان گرانروی یا غلظت روغن را در دماهای مختلف مشخص می‌کند. این استاندارد به دو بخش تقسیم می‌شود:

• عدد قبل از W: حرف "W" مخفف "Winter" (زمستان) است و عدد قبل از آن، نشان‌دهنده گرانروی روغن در هوای سرد است. هرچه این عدد کوچک‌تر باشد، روغن در دمای پایین رقیق‌تر است و راحت‌تر جریان پیدا می‌کند. این ویژگی باعث استارت آسان‌تر موتور و روانکاری سریع‌تر در هوای سرد می‌شود.
• عدد بعد از W: این عدد نشان‌دهنده گرانروی روغن در دمای کاری موتور (معمولاً در دمای ۱۰0 درجه سلسیوس) است. هرچه این عدد بزرگ‌تر باشد، روغن غلیظ‌تر است و لایه محافظتی قوی‌تری را در دمای بالا ایجاد می‌کند.
  

  ۱.۳. انواع روغن موتور: معدنی، نیمه سنتتیک و تمام سنتتیک

  روغن‌های موتور بر اساس فرایند تولید و نوع پایه، به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

  • روغن معدنی (مینرال): قدیمی‌ترین و ارزان‌ترین نوع روغن است که مستقیماً از تصفیه نفت خام به دست می‌آید. عملکرد آن در دماهای بسیار بالا یا پایین محدود است و برای موتورهای قدیمی‌تر مناسب است.
  • روغن نیمه سنتتیک: ترکیبی از روغن‌های معدنی و سنتتیک است. این نوع روغن عملکردی بهتر از روغن‌های معدنی در شرایط سخت‌تر مانند دمای بالا و دور موتور زیاد دارد.
  • روغن تمام سنتتیک: از ترکیبات شیمیایی و در آزمایشگاه تولید می‌شود. این روغن‌ها خالص‌تر بوده و در برابر حرارت و اکسیداسیون مقاومت بسیار بالایی دارند. استفاده از آن‌ها سایش قطعات را کاهش می‌دهد، به بهبود عملکرد موتور کمک می‌کند و مصرف سوخت و آلایندگی را نیز کمتر می‌کند.

  فصل دوم: دنا و قلب تپنده آن: بررسی موتور EF7 و EF7-TC

  شناخت دقیق موتور دنا، کلید انتخاب صحیح روانکارها است. موتور ملی EF7، در دو نوع تنفس طبیعی و توربوشارژ، بر روی مدل‌های مختلف دنا نصب شده است.

  ۲.۱. مشخصات فنی موتورهای خانواده دنا

  • موتور EF7 (تنفس طبیعی): این موتور با حجم ۱۶۴۶ سی‌سی، قادر به تولید ۱۱۵ اسب بخار قدرت و ۱۵۷ نیوتن‌متر گشتاور است. این موتور بر روی دنا و دنا پلاس معمولی نصب شده است.
  • موتور EF7-TC (توربوشارژ): نصب توربوشارژر بر روی موتور EF7، توان و گشتاور آن را به ترتیب به ۱۵۰ اسب بخار و ۲۱۵ نیوتن‌متر افزایش داده است. این افزایش چشمگیر قدرت، بدون بالا بردن حجم موتور، به لطف فشرده‌سازی هوای ورودی به سیلندر توسط توربو شارژر انجام می‌شود.  

  ۲.۲. چالش‌های فنی موتورهای توربوشارژ: دما، فشار و پدیده LSPI

  عملکرد توربوشارژر با استفاده از گازهای داغ اگزوز، باعث می‌شود که این قطعه و به‌تبع آن کل موتور، در دما و فشار بسیار بالاتری نسبت به موتورهای تنفس طبیعی کار کند. دمای بالا می‌تواند منجر به ذوب شدن قطعات فلزی توربوشارژر و خرابی کامل آن شود. به همین دلیل، روغن موتور در این خودروها نقش حیاتی‌تری در روانکاری و خنک‌کاری ایفا می‌کند.

  • سطح کیفیت (API): طبق دفترچه راهنمای ایران‌خودرو، حداقل سطح کیفی روغن برای این خودرو API SL یا API SJ است. با این حال، با توجه به پیشرفت تکنولوژی روغن‌ها، استفاده از روغن‌های با کیفیت بالاتر مانندAPI SM یا API SN برای محافظت بهتر از موتور توصیه می‌شود.
  • گرانروی (SAE): گرانروی مناسب برای این موتور 10W-40 است. این گرانروی برای اکثر مناطق ایران مناسب است. توجه داشته باشید که طبق توصیه سازنده، هرگز نباید از روغن با گرانروی  20W-50 استفاده کرد، زیرا می‌تواند به موتور آسیب برساند.
  • حجم روغن: در مورد حجم روغن مورد نیاز برای موتور EF7، منابع مختلفی به حجم ۵ تا ۵.۵ لیتر اشاره دارند. این تناقض ناشی از تفاوت بین تخلیه از کارتل (که ممکن است ۵ لیتر خارج شود) و حجم کامل مورد نیاز برای پر شدن سیستم است. با توجه به سیستم پیچیده اویل ماژول (Oil Module)، برای اطمینان از روانکاری کامل، توصیه می‌شود با تعویض فیلتر، از   ۵.۵ لیتر روغن استفاده کنید.   علاوه بر این، موتورهای توربوشارژ با فناوری تزریق مستقیم سوخت (TGDI) که موتور EF7-TC نیز از آن بهره می‌برد، با پدیده خطرناکی به نام احتراق پیش‌رس در دور پایین یا LSPI (Low-Speed Pre-Ignition) مواجه هستند.این پدیده زمانی رخ می‌دهد که در شرایط رانندگی با دور موتور پایین و تحت فشار سنگین، قطرات کوچک مخلوط سوخت و روغن باقی‌مانده در محفظه احتراق، قبل از زمان جرقه‌زنی شمع، به‌صورت خودبه‌خود مشتعل می‌شوند. این انفجار زودهنگام، نیروی پیستون را به سمت بالا خنثی کرده و می‌تواند به قطعات داخلی موتور، به‌ویژه پیستون‌ها و یاتاقان‌ها، آسیب جدی و جبران‌ناپذیری وارد کند.

    در این شرایط، انتخاب روغن موتور به یک مسئله امنیتی تبدیل می‌شود. فرمولاسیون‌های جدید روغن، مانند استانداردهای API SN Plus و API SP، به‌طور ویژه برای مقابله با این پدیده طراحی شده‌اند. این روغن‌ها با داشتن افزودنی‌های خاص، از واکنش شیمیایی که منجر به LSPI می‌شود، جلوگیری کرده و محافظت لازم را از موتور به عمل می‌آورند.

    فصل سوم: توصیه‌های روغن موتور برای خانواده دنا

    با توجه به تفاوت‌های فنی موتورها، توصیه‌های روغن موتور نیز متفاوت خواهد بود.

    ۳.۱. دنا و دنا پلاس (موتور تنفس طبیعی EF7)

  • استاندارد و گرانروی: برای گیربکس دستی دنا، از روغن با گرانروی 75W-80 یا 75W-90 با استاندارد API GL-5 یا GL-4/5 استفاده می‌شود.
  • حجم روغن: حجم روغن مورد نیاز برای این گیربکس ۲ لیتر است.   
    

    ۳.۲. دنا پلاس توربو (EF7-TC)

    • سطح کیفیت (API): به دلیل حساسیت موتور توربو و ریسک پدیده LSPI، اکیداً توصیه می‌شود که از روغن‌های با بالاترین سطح کیفی موجود در بازار استفاده کنید. حداقل استاندارد توصیه شدهAPI SN یا API SM است اما برای محافظت کامل و جلوگیری از آسیب‌های گران‌قیمت، انتخاب روغن‌هایAPI SN Plus یا API SP که به طور خاص برای مقابله با LSPI طراحی شده‌اند، بهترین گزینه است.
    • گرانروی (SAE): برای این موتور، گرانروی‌های 10W-40 و 5W-40 توصیه می‌شوند. انتخاب بین این دو گرید به شرایط آب و هوایی منطقه شما بستگی دارد. گرید  5W-40 برای مناطق سردسیر و کوهستانی عملکرد بهتری دارد ، در حالی که  10W-40 برای مناطق معتدل تا گرم مناسب است.  
    • حجم روغن: مانند موتور تنفس طبیعی، حجم مورد نیاز روغن با تعویض فیلتر ۵.۵ لیتر است.
    • جدول ۱: مشخصات روغن موتور خانواده دنا

    مدل خودرو	نوع موتور	گرانروی (SAE)	سطح کیفیت (API)	حجم با تعویض فیلتر
    دنا / دنا پلاس	EF7 (تنفس طبیعی)	10W-40	حداقل SL، توصیه: SM یا SN	5.5 لیتر
    دنا پلاس توربو	EF7-TC (توربوشارژ)	10W-40 یا 5W-40	حداقل SN، اکیداً توصیه: SN Plus یا SP	5.5 لیتر

    فصل چهارم: روغن گیربکس: سیال حیاتی برای انتقال قدرت

    روغن گیربکس، نقش حیاتی در روانکاری و انتقال قدرت در سیستم انتقال خودرو ایفا می‌کند. انتخاب روغن مناسب برای هر دو نوع گیربکس دستی و اتوماتیک دنا اهمیت ویژه‌ای دارد.

    ۴.۱. دنا و دنا پلاس (گیربکس دستی)

• ۴.۲. دنا پلاس توربو (گیربکس اتوماتیک DAE)

  گیربکس اتوماتیک دنا پلاس توربو، ساخت شرکت DAE چین است. این گیربکس از تکنولوژی ترکیبی و مهندسی معکوس گیربکس‌های ۶ سرعته کیا-هیوندای و تویوتا/آیسین بهره می‌برد. این ماهیت ترکیبی یک چالش مهم در انتخاب روغن ایجاد می‌کند: روغن توصیه شده توسط کارخانه، یعنی

  DAE ATF-1، در بازار به راحتی یافت نمی‌شود.  

  راه‌حل تخصصی این مشکل، استفاده از روغن‌های چندمنظوره (Multi-ATF) است که به‌صورت همزمان، استانداردهای کلیدی ATF WS (تویوتا) و ATF SP-IV (کیا-هیوندای) را پوشش می‌دهند. استفاده از این نوع روغن‌ها، سازگاری کامل و عملکرد بهینه گیربکس را تضمین می‌کند.  

  • حجم روغن: حجم روغن مورد نیاز این گیربکس حدود ۵.۱ تا ۶ لیتر است. با این حال، برای تعویض کامل روغن با دستگاه، که توصیه می‌شود، باید حدود  ۸ لیتر روغن تهیه کنید.

  جدول ۲: مشخصات روغن گیربکس خانواده دنا

  مدل خودرو	نوع گیربکس	استاندارد پیشنهادی	گرانروی (SAE)	حجم مورد نیاز
  دنا / دنا پلاس	دستی	API GL-5 یا GL-4/5	75W-80 یا 75W-90	2 لیتر
  دنا پلاس توربو	اتوماتیک (DAE)	ATF WS و ATF SP-IV	-	6 تا 8 لیتر

  فصل پنجم: رانندگی در ایران: ملاحظات کلیدی برای دارندگان دنا

  شرایط محیطی و ترافیکی ایران، بر عمر مفید و عملکرد روغن موتور تأثیر مستقیم دارد. در نظر گرفتن این موارد، به شما کمک می‌کند تا از آسیب‌های احتمالی به موتور جلوگیری کنید.

  ۵.۱. تأثیر ترافیک سنگین شهری

  رانندگی در ترافیک‌های سنگین و توقف و حرکت‌های مکرر، باعث درجا کار کردن طولانی‌مدت موتور می‌شود. در این حالت، دمای موتور بیش از حد بالا رفته و بنزین نسوخته می‌تواند به روغن موتور نفوذ کرده و آن را آلوده کند. این آلودگی، خاصیت روانکاری روغن را کاهش داده و عمر مفید آن را به شدت کم می‌کند. به همین دلیل، در شهرهای پرترافیک، توصیه می‌شود که فواصل تعویض روغن را از استاندارد معمول (مثلاً ۱۰۰۰۰ کیلومتر) به

  ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ کیلومتر کاهش دهید.  

  ۵.۲. تأثیر شرایط آب و هوایی متنوع

  آب و هوای متنوع ایران، انتخاب گرانروی روغن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مناطق سردسیر، روغن موتور ممکن است غلیظ شود و جریان آن به قطعات به تأخیر بیفتد. در این شرایط، استفاده از روغنی با عدد "W" کوچک‌تر (مانند 5W-40) استارت صبحگاهی را آسان‌تر می‌کند. در مقابل، در مناطق بسیار گرم، روغن باید غلظت خود را در دمای بالا حفظ کند تا از موتور به‌خوبی محافظت نماید.

  ۵.۳. آلودگی هوا و گرد و غبار

  در شهرهای آلوده و مناطق پر گرد و غبار، ذرات معلق می‌توانند از فیلتر هوا عبور کرده و وارد موتور شوند. این ذرات باعث کثیف شدن سریع روغن، افزایش سایش قطعات فلزی موتور و کاهش عمر مفید آن می‌شوند. به همین دلیل، تعویض منظم فیلتر هوا در این شرایط، به اندازه تعویض روغن موتور اهمیت دارد.  

  ۵.۴. کیفیت سوخت

  استفاده از بنزین با اکتان پایین می‌تواند به موتورهای توربوشارژ آسیب بزند و خطر پدیده LSPI را افزایش دهد. برای کاهش این ریسک و حفظ سلامت موتور، استفاده از بنزین سوپر یا مکمل‌های اکتان توصیه می‌شود.

  فصل ششم: نکات تکمیلی و عملیاتی

  • زمان تعویض روغن: علاوه بر کیلومتر، باید به زمان نیز توجه کنید. روغن موتور با گذشت زمان، حتی اگر خودرو کم‌کارکرد باشد، خاصیت خود را از دست می‌دهد. به طور کلی، تعویض روغن هر شش ماه یک بار توصیه می‌شود، حتی اگر به کیلومتر استاندارد نرسیده باشید.  بررسی سطح روغن: سطح روغن موتور باید به صورت منظم، حداقل هفته‌ای یک‌بار، بررسی شود. برای بررسی دقیق، خودرو را روی یک سطح صاف قرار دهید، موتور را خاموش کنید، و پس از ۵ دقیقه که روغن به کارتل بازگشت، گیج روغن را بررسی کنید. سطح روغن باید بین خطوط "Min" و "Max" قرار داشته باشد. موتورهای EF7-TC در هر ۱۰۰۰ کیلومتر، ممکن است حدود ۰.۳ تا ۰.۴ لیتر روغن مصرف کنند، بنابراین بررسی منظم سطح روغن حیاتی است.
  • اهمیت تعویض فیلترها: در هر بار تعویض روغن موتور، فیلتر روغن نیز باید به‌صورت همزمان تعویض شود. همچنین تعویض فیلتر هوا، فیلتر بنزین و فیلتر کابین در فواصل منظم برای حفظ سلامت کلی خودرو توصیه می‌شود.

  نتیجه‌گیری و پیشنهاد نهایی

  انتخاب و تعویض به‌موقع روغن موتور و روغن گیربکس، یک سرمایه‌گذاری برای حفظ سلامت و افزایش طول عمر خودروی دنای شماست. در این راهنما مشخص شد که در شرایط رانندگی ایران، تنها اتکا به دفترچه راهنمای خودرو کافی نیست و باید ملاحظات تخصصی بیشتری را مد نظر قرار داد.

  خلاصه‌ای از مهم‌ترین توصیه‌ها به شرح زیر است:

  • برای دنا و دنا پلاس (تنفس طبیعی): از روغن با گرانروی SAE 10W-40 و سطح کیفی API SM یا SN استفاده کنید.
  • برای دنا پلاس توربو: به دلیل حساسیت موتور به دما و پدیده LSPI، اولویت با روغن‌های تمام سنتتیک با گرانروی SAE 5W-40 یا 10W-40 و سطح کیفی API SN Plus یا SP است.
  • برای گیربکس اتوماتیک دنا پلاس توربو: از روغن‌های چندمنظوره (Multi-ATF) که همزمان استانداردهای ATF WS و ATF SP-IV را پوشش می‌دهند، استفاده کنید.
  • برای تمامی مدل‌ها: فواصل تعویض روغن را در شهرهای پرترافیک و آلوده به ۵۰۰۰ تا ۷۰۰۰ کیلومتر کاهش دهید و همواره فیلترهای خودرو را به‌موقع تعویض نمایید.

  در نهایت، به یاد داشته باشید که مهم‌تر از انتخاب یک برند خاص، اطمینان از مطابقت مشخصات فنی روغن با نیازهای واقعی خودروی شماست. این انتخاب آگاهانه، شما را از هزینه‌های گزاف تعمیرات در آینده بی‌نیاز خواهد کرد و عملکرد بهینه و لذت‌بخش رانندگی با دنا را تضمین خواهد نمود.