- مقدمه: اهمیت روانکارها در بقای خودرو
- بهترین روغن موتور برای کوییک
- فصل دوم: نیروی محرکه؛ روغن دنده و گیربکس کوییک
- بهترین روغن ترمز برای کوییک
- بهترین روغن هیدرولیک برای کوییک
- مایع خنککننده؛ ضامن سلامت حرارتی موتور
- روانکاری جامد؛ نقش گریسها در کوییک
- جمعبندی و راهنمای خرید مطمئن
خودروی «سایپا کوییک» به عنوان یک هاچبک کوچک شهری، بر پایه پلتفرم X200 توسعه یافته و از بسیاری جهات با خودروهای همخانواده نظیر تیبا و ساینا دارای تشابهات فنی است. این پلتفرم مشترک، زیربنای الزامات فنی و نگهداری مشابهی را نیز فراهم میآورد. درک صحیح از این الزامات، بهویژه در مورد مایعات و روانکارهای مصرفی، برای حفظ عملکرد، افزایش طول عمر و تضمین ایمنی این خودرو حیاتی است. مایعاتی همچون روغن موتور، روغن گیربکس، روغن ترمز و مایع خنککننده صرفاً مواد مصرفی نیستند، بلکه به عنوان اجزای حیاتی سیستمهای مکانیکی خودرو عمل میکنند. نادیده گرفتن مشخصات فنی دقیق یا به تعویق انداختن زمان تعویض آنها، میتواند به فرسایش زودرس قطعات، کاهش کارایی و حتی بروز حوادث ناگوار منجر شود.
این گزارش با هدف ارائه یک مرجع فنی و بیطرف، به بررسی دقیق و تخصصی تمامی سیالات مورد نیاز خودروی کوییک میپردازد. در ادامه، هر سیال به صورت جداگانه تشریح شده و مشخصات استاندارد آن، شامل گرانروی، سطح کیفیت، ظرفیت و زمان تعویض، با دقت فنی و بر اساس اطلاعات موجود بررسی خواهد شد. هدف این است که اطلاعات به گونهای ارائه شود که هم برای مالکان خودرو و هم برای متخصصان فنی، یک راهنمای عملی و کامل برای نگهداری اصولی فراهم آورد.
قلب تپنده خودروی کوییک، پیشرانه ۴ سیلندر و ۸ سوپاپ با حجم ۱.۵ لیتر است که با کد M15 شناخته میشود. این موتور با تنفس طبیعی، قادر به تولید ۸۷ اسببخار قدرت در ۵۴۰۰ دور در دقیقه و ۱۲۸ نیوتنمتر گشتاور در ۳۶۰۰ دور در دقیقه است. اخیراً، گروه خودروسازی سایپا نسخه ارتقاءیافتهای از این پیشرانه با کد M15i را برای مدلهای جدیدتر کوییک و ساینا معرفی کرده است. این نسخه با تغییرات مهمی در قطعات اصلی از جمله سرسیلندر، پیستون، منیفولد هوا و ماژول زمانبندی متغیر سوپاپها (VVT)، توان و گشتاور را به ترتیب به ۹۰ اسببخار و ۱۳۷ نیوتنمتر افزایش داده است. این تحول فنی، به منظور بهبود بازدهی و کاهش مصرف سوخت و همچنین ارتقا به استاندارد آلایندگی یورو ۵ و قابلیت ارتقا به یورو ۶ صورت گرفته است.
انتخاب روغن موتور مناسب برای این پیشرانه، نقشی حیاتی در عملکرد و طول عمر آن ایفا میکند. روغن موتور وظایف متعددی را بر عهده دارد که شامل کاهش اصطکاک بین قطعات متحرک، جذب و انتقال حرارت اضافی، پاکسازی رسوبات و ذرات معلق، و محافظت از اجزای داخلی در برابر خوردگی و زنگزدگی است.
ویسکوزیته (گرانروی) و استاندارد کیفی روغن موتور
برای موتور کوییک، ویسکوزیته (گرانروی) مورد تأیید برای استفاده در اکثر مناطق آب و هوایی ایران، ۱۰W-40 است. این ویسکوزیته دوکاره، عملکرد مطلوبی را در دماهای مختلف ارائه میدهد. عدد "۱۰W" به معنای گرانروی در شرایط سرد (Winter) است که سیالیت کافی را برای روانکاری سریع قطعات در لحظه استارت فراهم میکند، و عدد "۴۰" به گرانروی روغن در دمای کارکرد موتور اشاره دارد که مقاومت لازم برای حفظ لایه محافظ در برابر اصطکاک را دارا میباشد. برای رانندگی در مناطق بسیار سردسیر و قطبی، استفاده از روغنهایی با گرانروی پایینتر در شرایط سرد، مانند
۵W-40 یا ۵W-30، به دلیل سیالیت بالاتر و روانکاری سریعتر در دمای پایین توصیه میشود.
در خصوص سطح کیفیت، دفترچه راهنمای خودرو حداقل استاندارد API SJ یا بالاتر را برای روغن موتور کوییک تعیین کرده است. استانداردهای بالاتر مانند API
SM، SN و SP نشاندهنده تکنولوژیهای جدیدتر و افزودنیهای پیشرفتهتر در روغنها هستند. با توجه به ارتقاء موتور M15 به نسخه M15i و استفاده از قطعات حساستر و تکنولوژیهای مدرن مانند VVT در مدلهای جدیدتر، استفاده از روغنهایی با سطوح کیفی بالاتر مانند SN یا SP منطقیتر و توصیه میشود. این روغنها محافظت بیشتری در برابر سایش، تشکیل لجن و اکسیداسیون فراهم میکنند که برای حفظ سلامت موتورهای نسل جدید حیاتی است.
ظرفیت و فواصل تعویض روغن موتور
ظرفیت دقیق کارتر روغن موتور کوییک، ۳.۵ لیتر با تعویض فیلتر روغن و ۳.۳ لیتر بدون تعویض فیلتر است. از آنجایی که فیلتر روغن نقش مهمی در تصفیه ذرات و رسوبات از روغن ایفا میکند، اکیداً توصیه میشود که در هر بار تعویض روغن، فیلتر آن نیز تعویض گردد. فواصل زمانی تعویض روغن موتور کوییک به صورت دقیق در اسناد ارائهشده ذکر نشده است، اما به طور کلی در هر سرویس دورهای باید مورد بررسی قرار گیرد. در عمل، با توجه به شرایط رانندگی، نوع روغن و کیفیت آن، بازه معمول تعویض بین ۵۰۰۰ تا ۸۰۰۰ کیلومتر برای این نوع پیشرانه در نظر گرفته میشود.
خودروی کوییک در دو نسخه با گیربکس دستی و اتوماتیک CVT به بازار عرضه شده است. الزامات روانکاری برای هر یک از این سیستمها کاملاً متفاوت و تخصصی است.
گیربکس دستی
گیربکس دستی کوییک یک گیربکس ۵ سرعته است. برای روانکاری این گیربکس، ویسکوزیتههای ۷۵W-80 و ۷۵W-90 مورد تأیید هستند. انتخاب بین این دو ویسکوزیته معمولاً به شرایط آب و هوایی بستگی دارد، اما هر دو عملکرد مناسبی را ارائه میدهند.
اما نکته مهمتر، استاندارد کیفی روغن دنده است. در منابع مختلف، استانداردهای API GL-4 و GL-5 برای این خودرو ذکر شده است. استاندارد API GL-5 به دلیل داشتن افزودنیهای فشارپذیری بالا (Extreme Pressure - EP) برای تحمل فشارهای شدید در دیفرانسیلها طراحی شده است. این افزودنیها اغلب حاوی ترکیبات گوگرد-فسفر هستند. از سوی دیگر، جعبهدندههای دستی که از فلزات نرم مانند برنج در ساخت همزمانکنندهها (Synchronizers) استفاده میکنند، در بلندمدت ممکن است در برابر خورندگی این افزودنیها حساس باشند. با توجه به اینکه گیربکس کوییک بر پایه پلتفرمهای قدیمیتر سایپا توسعه یافته، احتمال وجود قطعات حساس به این افزودنیها وجود دارد. بنابراین، با وجود اشاره به GL-5 به عنوان یک گزینه، برای تضمین طول عمر و عملکرد روان گیربکس دستی، استفاده از واسکازین با استاندارد GL-4 توصیه میشود. این انتخاب یک اقدام احتیاطی برای جلوگیری از فرسایش احتمالی همزمانکنندهها است.
ظرفیت روغن گیربکس دستی کوییک ۲.۵ لیتر است. توصیه میشود واسکازین این خودرو هر ۳۰,۰۰۰ کیلومتر تعویض شود.
گیربکس اتوماتیک (CVT)
نسخه اتوماتیک کوییک از یک گیربکس از نوع CVT (انتقال قدرت متغیر پیوسته) بهره میبرد. این گیربکس که توسط شرکت معتبر پانچ تولید شده ، به دلیل ساختار متفاوت خود، به روغنی کاملاً تخصصی نیاز دارد. استفاده از روغنهای گیربکس اتوماتیک معمولی (ATF) در این سیستم میتواند آسیبهای جبرانناپذیری به آن وارد کند.
استانداردهای توصیه شده برای روغن گیربکس اتوماتیک کوییک شامل EZL799A و CVTF-EX1 است. با این حال، منابع نشان میدهند که این روغنها به صورت رسمی در بازار ایران موجود نیستند. در چنین شرایطی، راهکار فنی استفاده از روغنهای CVT موجود در بازار است که دارای تأییدیه NS-2 یا NS-3 باشند. این استانداردها با گیربکس پانچ کوییک سازگاری داشته و جایگزین مناسبی محسوب میشوند.
ظرفیت روغن گیربکس CVT بر اساس دفترچه راهنمای خودرو ۴.۲۸ لیتر است. با این حال، برای تعویض کامل روغن (که شامل تخلیه از کارتر و مدارها است) معمولاً به حجمی در حدود ۴.۵ لیتر تا ۶ لیتر نیاز است. فواصل تعویض روغن گیربکس CVT حساسیت بیشتری دارد و باید در هر ۵۰,۰۰۰ تا ۶۰,۰۰۰ کیلومتر انجام شود. همچنین، تعویض فیلتر گیربکس نیز همزمان با تعویض روغن در بازه
۶۰,۰۰۰ کیلومتر اکیداً توصیه میگردد. بررسی منظم سطح و رنگ روغن (که در حالت عادی باید روشن باشد و بوی سوختگی ندهد) نیز برای حفظ سلامت گیربکس ضروری است.
روغن ترمز یک جزء حیاتی در سیستم ترمز خودرو است که نیروی هیدرولیکی را از پدال به لنتها منتقل میکند. در خودروی کوییک، روغن ترمز استاندارد با فرمول
DOT3 توصیه شده است که رنگ زرد دارد. این استاندارد با سیستمهای ترمز ضد قفل (ABS) و توزیع الکترونیکی نیروی ترمز (EBD) که در کوییک تعبیه شدهاند، سازگار است.
مهمترین ویژگی روغنهای ترمز، خاصیت جذب رطوبت (Hygrascopic) آنها است. این خاصیت دلیل اصلی ضرورت تعویض دورهای روغن ترمز است. با گذشت زمان، روغن رطوبت را از محیط جذب میکند که این امر باعث کاهش نقطه جوش آن میشود. در شرایط ترمزگیری شدید و طولانیمدت، دمای روغن افزایش مییابد و اگر نقطه جوش آن پایین آمده باشد، روغن به بخار تبدیل میشود. از آنجایی که گازها برخلاف مایعات به راحتی متراکم میشوند، پدال ترمز به اصطلاح "خالی میکند" و نیروی ترمزگیری به شدت کاهش مییابد که یک خطر ایمنی جدی محسوب میشود.
زمان تعویض روغن ترمز کوییک هر ۵۰,۰۰۰ کیلومتر توصیه شده است. همچنین، در صورت تیره شدن رنگ روغن، باید بلافاصله نسبت به تعویض آن اقدام کرد.
در مدلهای مجهز به فرمان هیدرولیک، این سیستم نیروی کمکی را برای چرخاندن راحتتر فرمان فراهم میکند. روغن هیدرولیک در این سیستم با استفاده از پمپ، فشار لازم را برای عملکرد روان فرمان تأمین میکند. استانداردهای توصیه شده برای روغن هیدرولیک فرمان کوییک شامل DEXRON II و PSF3 است. ظرفیت مخزن روغن هیدرولیک این خودرو حدود
برای حفظ عملکرد صحیح سیستم، باید روغن هیدرولیک در فواصل زمانی مشخصی تعویض شود. بر اساس منابع، این زمان هر ۵۰,۰۰۰ کیلومتر یا هر
۶۰,۰۰۰ کیلومتر یا ۴ سال (هر کدام که زودتر فرا رسد) توصیه شده است. مشاهده علائمی مانند سفت شدن فرمان، شنیدن صدای غیرعادی هنگام چرخاندن، یا تیرگی رنگ روغن، نشانههایی از لزوم تعویض فوری آن است.
مایع خنککننده در رادیاتور و مسیرهای موتور گردش میکند تا دمای آن را در محدوده بهینه نگه دارد. این مایع دارای دو جزء اصلی است: ضد یخ و ضد جوش. ضد یخ از یخزدگی مایع در فصول سرد جلوگیری میکند و ضد جوش مانع از جوش آمدن آب در دمای بالا میشود. علاوه بر این، افزودنیهای موجود در مایع خنککننده از خوردگی، زنگزدگی و رسوبگذاری در سیستم جلوگیری میکنند.
مایع خنککننده استاندارد برای خودروی کوییک، دارای رنگ سبز و استاندارد GLACEOL RX D است. رنگ مایع خنککننده نشاندهنده نوع افزودنیها و ترکیب شیمیایی آن است و نباید با مایعاتی با رنگ متفاوت مخلوط شود.
ظرفیت کل سیستم خنککننده کوییک ۶ تا ۶.۷ لیتر است. برای عملکرد بهینه، باید این مایع به نسبت ۵۰/۵۰ با آب بدون املاح (آب مقطر یا آب رادیاتور) ترکیب شود. استفاده از ضدیخ خالص میتواند عملکرد انتقال حرارت را کاهش دهد. فواصل تعویض مایع خنککننده به نوع آن بستگی دارد. برای ضدیخهای معمولی، تعویض هر ۵۰,۰۰۰ کیلومتر یا ۲ سال توصیه میشود، در حالی که برای ضدیخهای با تکنولوژی پیشرفتهتر مانند OAT و HOAT، این بازه به ۱۰۰,۰۰۰ کیلومتر یا ۵ سال افزایش مییابد. این تفاوت در بازه زمانی، نشان میدهد که انتخاب یک مایع خنککننده با کیفیت بالاتر، میتواند فواصل سرویس را به میزان قابل توجهی افزایش داده و هزینههای نگهداری بلندمدت را کاهش دهد.
گریس یک روانکار نیمهجامد است که برای روانکاری قطعاتی استفاده میشود که در معرض شرایط سخت مانند فشار، آب، گرد و خاک و ضربه قرار دارند. در خودروی کوییک، گریس در قطعاتی مانند پلوسها، بلبرینگ چرخها، و اتصالات جلوبندی استفاده میشود. گریس با کاهش اصطکاک، از سایش قطعات جلوگیری کرده، آنها را در برابر خوردگی محافظت نموده و صدای آنها را کاهش میدهد.
گریسهای مورد استفاده در خودروها معمولاً از پایه لیتیوم هستند و ممکن است دارای افزودنیهای EP (فشارپذیری بالا) باشند. گریسهای پایه لیتیوم به دلیل مقاومت حرارتی بالا و پایداری مکانیکی مطلوب شناخته میشوند. افزودنیهای EP مانند دیسولفید مولیبدن، لایهای محافظ بر روی سطوح فلزی ایجاد میکنند که حتی در شرایط فشار بسیار بالا و بار ضربهای، از تماس مستقیم فلز با فلز جلوگیری میکند.
برخلاف سیالات، گریسها به صورت دورهای و بر اساس زمان تعویض نمیشوند، بلکه نگهداری آنها بر اساس وضعیت قطعه انجام میگیرد. به این معنی که باید به صورت منظم گردگیرها و اتصالات مربوطه از نظر نشتی یا خرابی بررسی شوند. هرگونه صدای غیرعادی، مانند صدای تقتق در هنگام دور زدن، میتواند نشاندهنده کمبود گریس در پلوس باشد. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، باید نسبت به بازبینی و شارژ مجدد یا تعویض گریس اقدام شود.
در نگهداری خودروی سایپا کوییک، توجه به مشخصات فنی و فواصل تعویض سیالات مصرفی از اهمیت بالایی برخوردار است. انتخاب صحیح هر یک از این روانکارها، به طور مستقیم بر عملکرد، ایمنی و هزینههای نگهداری در بلندمدت تأثیر میگذارد. در ادامه، یک چکیده از مشخصات کلیدی سیالات برای دو مدل گیربکس دستی و اتوماتیک ارائه شده است:
